Sugilanon sa Usa ka Jona::: Kaahak sa Sambag

Ningpauli ko sa amoa sa niaging semana. Nangatkat mi ni Mama sa Tubod, ang balay sa akong pagkabata. Ug didto, nangawat mi sa utanon ni Vencio, akong papa. Hilason ang garden ni Vencio: kaokrahan ni Vencio, kaagbatihan ni Vencio, tulo ka kalbasaan ni Vencio, kabatungan ni Vencio, kasikwahan ni Vencio. Puro nalang Vencio. Ang lahi ra kay kamunggayan sa tanan. ang nakaparat sa mga silingan didto, bisag naa sa bukid, pulpol mananom. Magsalig kang Vencio. 

Giingnan ko sa akong manghod nga ang sambag dapit sa payag kay namunga na, niya nindot nga kalidad, talagsaon, kay tam-is. Sa Tubod, naay duha kaklase sa sambag: ang linginon ug laparon nga bunga. Ang linginon maoy tam-is nga sulagma ra kaayo. Naa ray duha ka punuon niini samtang ang laparon di maihap. Ang pinakabatang punuon nga tam-is ang nahiluna kilid sa payag. Hitik sa mga bunga. Tiguwang pa man ko aning sambaga. Kaagbatihan man ning dapita ang iyang gitingdugan sa una, niya wa patoy payag. Ninghangad ko sa sambag. Nakahuna-huna ko, pila na kaha tuig ang last nga nikatkat kog kahoy. Murag second year high school man tingali, sa mangga ni nanay, didto sa pinakatumoy nga parte kon diin mura nakog hangin, nag-utaw-utaw sa wanang. Niya, hapit ko nahulog ato kay gisyagitan ko ni Vencio. Feel man nako ato akoy tag-iya sa mangga; kuha lang kay kuha.

Ang sambag wa ka one-fourth sa lawas ug taas sa mangga. Pero mura namag habog kaayo sa panan-aw nako. Giingnan nako si Mama nga ituboy ko aron makasaka ko. Bug-at naman kaayo kog lawas, murag baboy o murag butiti. Kaluoy sa tambok, nakakatkat intawn ko. 

Naay paagi aron mailhan kong hinog na ang sambag. Garasan nimo ang lawas niini. Kong mura nagbrown na, nagpasabot nga hinog na, pero kung green pa gani, hilaw pa. Nakalimot pa gyod ko kon unsay tawag sa hinog nga sambag, magdepende mana sa stage sa ilang kahinog. Akong gipangutana si Mama nga naglingkod sa payag. Ang maguwang ug gamay sa guwang nga sambag, pakpakon ang tawag. Ug katong hinog na gyod, kugal ang tawag. Wa ko kahibaw asa ni naggikan nga mga pulong. Pakpakon tingali kay mapakpak man ang panit sa sambag. Kugal kay silingan raman sa kugan.  

Mura kog unggoy nga nag-ambak-ambak sa sanga, nanghinaot nga di mapaksit kay mao kahay pagkabutaltal nako sa ubos. Kataw-an kog samot sa inahak nga sambag. Kay lagmit ang gihuna-huna ani kay "maguwang pa man ka nako, pero unsa may imong naabot. Wa man tawn ka namunga." Putlon hinuon nako siya, maoy iya.   Tagud-tagod hinuon nako siya, niya himuong uling, maoy iya. "Halos, di man gani kakatkat, tagud-tagoron na ba kaha." Grrr. Maypa, monaog nalang ko kay nakakuha naman sag kog sampag. Pikat nimo, sambaga ka. Ang problema di nako kahibaw monaog. Gitawag nako si Mama. Ninglakaw ang akong maayong inahan. Nagtaha-taha ko sa pag-ambak. Mga kapin duha kametros ang katas-on. Bahala na, amaw man ning sambaga. Salig lang tam-is. Pikat nimo. Pag-ambak nako.

Ahak, hapit ko naumod sa tae sa baka.